14 maja 2015 roku w 29 warszawskich publicznych gimnazjach z klasami dwujęzycznymi zjawiło się około 3 tys. szóstoklasistów, aby rozwiązać test badający ich predyspozycje do nauki języka obcego w tych szkołach. Konkurencja jest bardzo duża, zwłaszcza do tych najlepszych gimnazjów. O przyjęciu decyduje suma punktów rekrutacyjnych, nie tylko z takiego testu, ale także sprawdzianu szóstoklasisty, ocen na świadectwie na koniec klasy szóstej oraz sukcesów w konkursach kuratoryjnych.

Tegoroczny test predyspozycji (kompetencji) językowych był w ocenie samych uczniów dużo trudniejszy niż ubiegłoroczny. Świadczą o tym też wyniki zdających. Średnia ilość punktów z testu zdobyta przez kandydatów do tych najlepszych gimnazjów mieściła się w przedziale 103-108 pkt, np. w „Żmichowskiej” 103 pkt we „Władysławie IV” 104,8 pkt, na „Twardej” 107 pkt, „Reytanie” 108 pkt, „Batorym” 108 pkt, najwięcej w „Sikorskim” 118 pkt. W 2014 roku średnie wyniki w tych szkołach były na poziomie ok. 130 pkt. Podobnie sytuacja wyglądała z najlepszymi wynikami. W tym roku mieściły się w przedziale 160-170 pkt, w ubiegłym roku ci najlepsi mieli sporo powyżej 180 pkt. Jednak zarówno w tym roku, jak i w latach poprzednich żaden z uczniów nie uzyskał maksymalnego wyniku 200 pkt, co daje do myślenia. Trzeba bowiem pamiętać, że zdający to zwykle uczniowie bardzo ambitni i wskazywani w swoich szkołach jako ci najzdolniejsi. Test zawierał 15 zadań. Uczniowie mieli na rozwiązanie testu 90 minut.

W opinii zdających najtrudniejsze były dwa pierwsze zadania polegające na wysłuchaniu tekstu ze zrozumieniem i odpowiedzi na pytania. Jeden tekst był w języku esperanto i po jego jednokrotnym wysłuchaniu należało uzupełnić luki w tekście zaproponowanymi słowami. Drugi tekst był w języku polskim „o koprze”. Po jego wysłuchaniu uczniowie mieli odpowiedzieć na pytania odnoszące się do tego tekstu.

Kontrowersyjne było zadanie, w którym uczniowie mieli połączyć w pary słowa w języku staropolskim z ich wyjaśnieniami, kierując się przy tym intuicją i skojarzeniami językowymi. Nie było to proste, bo o ile można się domyślić, że „drobianka” to zupa piwna z nadrobionym chlebem, a „pampuchy” to ciasto smażone na maśle, to już ”smyczek”, który obecnie kojarzy się z instrumentem smyczkowym, w języku staropolskim oznaczał rodzaj szabli węgierskiej… Ciekawy też jestem, skąd 12-latek ma wiedzieć, lub się domyślić, że słowo „tuzinek” oznaczało w języku staropolskim liche sukno? Tak sformułowane pytanie bada raczej ogólną wiedzę i oczytanie ucznia, a nie jego talenty językowe.

Pozostałe ćwiczenia nie były już dla uczniów aż tak wielkim wyzwaniem, chociaż też nie były łatwe. W jednym zadaniu uczniowie, mając do dyspozycji instrukcję obsługi szlifierki w języku polskim, musieli ułożyć z rozsypanki zdań analogiczną instrukcję w języku rumuńskim.

Test predyspozycji językowych z roku na rok staje się coraz trudniejszy. Mam wrażenie, że jego autorzy z Wydziału Lingwistyki UW czasami zapominają, że piszą go dwunastoletnie dzieci, a nie kandydaci na studia. W obecnej formule test wydaje się i mało czytelny i zrozumiały, zarówno dla uczniów, jak i rodziców. Nie wiadomo, na przykład, dlaczego sporo dzieci, które już nieźle się komunikują w dwóch, a nawet trzech językach obcych wypadają słabo na tym teście. Nie wszystko można zrzucić na stres egzaminacyjny. Takich pytań jest więcej. Na razie sfrustrowani rodzice dają upust swoim emocjom na forach internetowych, a co bardziej zdesperowani piszą skargi do władz oświatowych.

Moim zdaniem taki test jest potrzebny, ale może autorzy powinni lepiej wytłumaczyć uczniom, co tak naprawdę badają i w jaki sposób. Brakuje też rzetelnej analizy pokazującej korelację między wynikami ucznia na takim teście i jego późniejszymi efektami nauki języka obcego w gimnazjum. Może więc czas, aby naukowcy z UW wraz z nauczycielami z gimnazjów dwujęzycznych przygotowali takie opracowanie.

Marek Urban

Firma Edukacyjna Marka